شیوع کرونا بهانه دست منتقدان اتوگاز داد
معاملات بورس انرژی نشان میدهد که قیمت بنزین و گازمایع در حال برگشت به شرایط پیش از شیوع کرونا هستند؛ چنانکه در خرداد ماه قیمت صادراتی بنزین ایران تنی ۲۳۰ دلار گرانتر از گازمایع بوده است.
از جمله مزایای توسعه اتوگاز در کشور میتوان به جلوگیری از فلر کردن و تزریق گازمایع در خط لوله سراسری و هدر رفت آن، صادر کردن بنزین و گازوئیل آزاد شده حاصل از جایگزینی گازمایع با قیمت بیشتر نسبت به گازمایع به ازای هر تن و ارز آوری برای کشور، کاهش آلودگی هوای کلانشهرها و … اشاره کرد.
در این میان اما برخی به بهانههای مختلف با طرح اتوگاز مخالفت کرده و اجرای آن را اشتباه میپندارند. یکی از دلایل منتقدین این طرح، بیشتر بودن قیمت صادراتی هر تن گازمایع نسبت به بنزین است. این در حالی است که در حالت کلی و شرایط معمولی و غیرکرونایی، ایران میتواند هر تن بنزین را با قیمتی معادل ۱۵۰ دلار گرانتر از گاز مایع صادر کند و در نتیجه این ادعای منتقدین طرح اتوگاز فاقد اعتبار است.
خبرگزاری فارس در دو گزارش با عنوان «توجیه اقتصادی اتوبوسهای LPGسوز به روایت معاملات بورس انرژی/ پیشنهاد زنگنه برای جایگزینی LPG با گازوئیل» و «چرا استفاده از اتوگاز در خودروها توجیه اقتصادی دارد؟/ ناکامی وزارت نفت در صادرات LPG» به بررسی تفاوت قیمت بین بنزین و گازوئیل با گازمایع پرداخته است.
*شیوع کرونا باعث بهم ریختن بازار و تغییر قیمت بنزین و گازمایع شد
از اوایل سال ۲۰۲۰ و با شیوع کرونا، کاهش رفت و آمدها سبب کاهش تقاضا برای بنزین و در نتیجه کاهش مصرف آن شده و باعث شد قیمت این سوخت با روند نزولی مواجه شود. با ادامه این روند شرایط به گونهای تغییر کرد که در برههای حتی قیمت جهانی بنزین از گازمایع نیز کمتر شود. همچنین در این برهه زمانی قیمت گازمایع برخلاف بنزین با افزایش روبهرو شده و تا حدودی رشد خوبی را تجربه کرد.
این موضوع باعث انتقادات زیادی به طرح اتوگاز شد زیرا در شرایط خاص کرونایی در برهههایی قیمت صادراتی گازمایع بیشتر از قیمت بنزین بود، بدین صورت منطقی نبود که یک سوخت باارزش (گازمایع) در داخل کشور مصرف شود ولی یک سوخت کمارزش (بنزین) صادر شود. یعنی با تحولاتی که تحت تاثیر کرونا اتفاق افتاد مزیت توسعه اتوگاز که مبتنی بر افزایش درآمدهای ارزی بود در جایگزینی گازمایع به جای بنزین به عیب تبدیل شد، زیرا همانطور که اشاره شد قبل از شیوع کرونا قیمت صادراتی بنزین به طور میانگین تنی ۱۵۰ دلار بیشتر از گازمایع بود ولی بعد از شیوع کرونا این موضوع صادق نبوده و قیمت گازمایع اندکی بیشتر از بنزین شد.
در این بین هر چند حتی در شرایط کرونایی نیز قیمت صادراتی گازوئیل همچنان حدود تنی ۷۰ دلار بیشتر از قیمت صادراتی گازمایع بود و توسعه اتوگاز در جایگزینی گازمایع به جای گازوئیل در سبد سوخت کشور توجیه اقتصادی بالایی داشت اما منتقدین طرح اتوگاز با سوژه قرار دادن بهمریختن بازار و تغییر قیمت گازمایع و بنزین در برهه زمانی خاص، این موضوع را دستاویزی برای زیرسوال بردن کل طرح کرده بودند.
*پیشبینی موسسات معتبر جهانی از جهش و افت قیمت گازمایع در ۲۰۲۱
البته افزایش قیمت گازمایع در اوایل سال ۲۰۲۱ نیز از قبل توسط مراکز معتبر پیش بینی شده بود. تصویر ۲ پیش بینی روند تغییرات قیمت گازمایع در اوایل سال ۲۰۲۱ را نشان میدهد که با گذر زمان مشخص شد که این پیش بینی نزدیک به واقعیت بود. همانطور که مشاهده میشود قیمت گازمایع در برههای کوتاهی از سال ۲۰۲۱ به صورت یک پیک افزایش یافته و دوباره با حالت طبیعی برمیگردد.
با توجه به تصویر ۲ میتوان گفت افرادی که قیمت گازمایع در شروع سال ۲۰۲۱ را مبنای مقایسه آن با بنزین و گازوییل قرار میدهند و سپس درباره توجیه اقتصادی توسعه اتوگاز قضاوت میکنند تا حد زیادی در اشتباه هستند، زیرا یک برهه زمانی خاص نه تنها قابل تعمیم به تمامی زمانها نیست بلکه اتفاقا از لحاظ تحلیلی در نقطه مقابل دورههای گذشته و آینده است.
از طرفی از سال ۲۰۱۴ و پس از عرضه گازمایع حاصل از گاز شیل آمریکا در بازار جهانی، به طور کلی روند تغییرات قیمت جهانی گازمایع کاهشی بوده است. این در حالی است که به جز در شرایط شروع بیماری کرونا، قیمت جهانی بنزین و گازوییل تغییرات خاصی نداشتهاند. البته تغییرات کاهشی قیمت این دو سوخت در ابتدای شیوع بیماری کرونا بوده و مجددا پس از شروع واکسیناسیون، به روال عادی برگشته اشت.
* بنزین ایران ۲۳۰ دلار گرانتر از گازمایع در بورس انرژی
در ایران با مراجعه به آمار معاملات بورس انرژی در مییابید که در چند سال گذشته قیمت هر تن گازمایع به طور میانگین ۱۵۰ دلار کمتر از بنزین و گازوییل است. از این رو جایگزینی این سوخت با بنزین و گازوییل در داخل کشور که منجر به صادرات مقدار معادل بنزین و گازوییل آزاد شده با قیمت بالاتر میشود، درآمد ارزی کشور را افزایش میدهد.
البته با توجه به تصویر ۲ قیمت صادرات گازمایع ایران نیز تا حدی از قیمت جهانی تبعیت کرده است، یعنی در یک برهه زمانی قیمت صادراتی این محصول به طور ناگهانی افزایش یافته و از قیمت صادراتی بنزین بیشتر شده است ولی حال به نظر میرسد دوباره این قیمت کاهش یافته و فاصله ۱۵۰ دلاری هر تن بنزین با گازمایع در حال رقم خوردن است و بدین صورت بازار بنزین و گازمایع به حالت ثبات خود قبل از شیوع کرونا برگشته است.
تصویر ۳ و ۴ قیمت صادراتی بنزین و گازمایع ایران در خردادماه سال جاری را براساس معاملات بورس انرژی ایران نشان میدهد. در این ماه میانگین قیمت صادراتی بنزین و گازمایع به ترتیب ۵۳۳ دلار و ۳۰۵ به ازای هر تن بوده است. به بیان دیگر در ماه گذشته قیمت صادراتی بنزین ایران حدود ۲۳۰ دلار به ازای هر تن بیشتر از قیمت صادراتی گازمایع ایران شده است.
همانطور که در تصویر ۴ مشخص است تخفیف قیمتی برای هر تن گازمایع نسبت به قیمت پایه حدود ۱۸۰ دلار بوده است. قیمت پایه گازمایع در خرداد ماه سال جاری ۴۸۵ دلار به ازای هر تن بوده است. یعنی به طور میانگین قیمت صادراتی گازمایع ایران در خردادماه ۳۰۵ دلار بر تن بوده است.
البته توجیه جایگزینی گازمایع به جای بنزین و گازوئیل در سبد سوخت کشور و صادرات بنزین و گازوئیل معادل آزادشده تنها به قیمت صادراتی بالاتر این دو سوخت محدود نمیشود، بلکه بنابر اطلاعات واصله که بخشی از آنها نیز در گذشته در خبرگزاری فارس منتشر شده است به دلیل محدودیتهای صادراتی بخش اعظمی از گازمایع تولید در کشور در خطوط لوله طبیعی و فلرها میسوزد و هدر میرود و با استفاده از گازمایع در سبد سوخت و صادرات بنزین و گازوئیل معادل انگار ایران به اندازه کل قیمت این دو سوخت افزایش درآمد ارزی داشته است نه به اندازه اختلاف قیمت این دو سوخت با گازمایع.
حال که با عادی شدن قیمتها و ثبات بازار بنزین و گازمایع اختلاف قیمت حداقل ۱۵۰ دلاری آنها به ازای هر تن در حال آشکارتر شدن است به نظر میرسد که فرصت مناسبی است تا در دولت فعلی اقدامات لازم برای تدوین آییننامه طرح اتوگاز نوشته شده تا دولت سیزدهم با پشتوانه قانونی کافی به اجرای این طرح بپردازد.
منبع : فارس