برای ساخت پتروپالایشگاهها در کشور ۲ شرط لازم است
توسعه صنایع پتروپالایشی با هدف جلوگیری از روند افزایشی خامفروشی نفت و میعانات گازی و با اهداف اقتصادی و توسعهای، نیازمند دو شرط اساسی است. به گزارش روز نفت ، روزنامه شرق در یادداشتی به قلم علیرضا سلطانی کارشناس اقتصاد انرژی می نویسد: وزیر جدید نفت در زمینه اولویتهای وزارت نفت از برنامهریزی برای ساخت […]
توسعه صنایع پتروپالایشی با هدف جلوگیری از روند افزایشی خامفروشی نفت و میعانات گازی و با اهداف اقتصادی و توسعهای، نیازمند دو شرط اساسی است.
به گزارش روز نفت ، روزنامه شرق در یادداشتی به قلم علیرضا سلطانی کارشناس اقتصاد انرژی می نویسد: وزیر جدید نفت در زمینه اولویتهای وزارت نفت از برنامهریزی برای ساخت دو پتروپالایشگاه در طول فعالیت چهارساله دولت سیزدهم خبر داد و این وعده که در راستای سیاستهای کلان کشور در حوزه کاهش خامفروشی و همچنین قانون «حمایت از توسعه صنایع پاییندستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایهگذاری مردمی» موسوم به قانون توسعه صنایع پتروپالایشی مصوبه ۲۴ تیرماه ۱۳۹۸ مجلس شورای اسلامی است، از منظر تأمین خوراک مورد نیاز صنایع پاییندستی و پتروشیمی کشور، ایجاد اشتغال پایدار، توسعه ظرفیتهای فنی و مهندسی صنعت نفت و درنهایت افزایش رشد اقتصادی کشور از اهمیت زیادی برخوردار است.
این وعده از آن جهت غیرواقعی به نظر نمیرسد که محدود به ایجاد دو واحد صنعتی در چهار سال آینده است. ایجاد این دو واحد هرچند با شرایط اقتصادی حاکم در کشور سخت است؛ اما غیرممکن نیست. هرچند باید اذعان کرد که این دو مجتمع پتروپالایشی علاوه بر مجتمع پتروپالایشی سیراف است که ساخت آن از سال ۱۳۹۴ آغاز شد؛ اما به دلیل کمبود منابع مالی روند تکمیل آن هنوز کامل نشده و با تصویب قانون مجلس با تغییراتی در نحوه تأمین منابع مالی و ظرفیت، در شمول قانون موسوم به توسعه صنایع پتروپالایشی قرار گرفت و هماکنون جدیترین طرح پتروپالایشی به شمار میآید که از دولت دوازدهم به ارث رسیده است.
همچنین باید یادآور شد که طبق قانون مذکور، نوسازی و توسعه برخی پالایشگاههای فعال کنونی نیز مشمول سازوکارهای توسعه بخش پتروپالایشی است که احتمالا باید در دستور کار وزارت نفت باشد. توسعه صنایع پتروپالایشی با هدف جلوگیری از روند افزایشی خامفروشی نفت و میعانات گازی و با اهداف اقتصادی و توسعهای ذکرشده در بالا، نیازمند دو شرط اساسی است. شروطی که در دولت گذشته هم وجود داشت؛ اما به دلیل فراهمنشدن آنها، عملا طرح مجلس برای توسعه صنایع پتروپالایشی با وجود گذشت دو سال از تصویب آن، متوقف ماند و صرفا محدود به تهیه دستورالعمل اجرائی شد.
شرط نخست افزایش تولید نفت و میعانات گازی است. واقعیت این است که ظرفیت کنونی تولید نفت و میعانات گازی (حدود ۳.۸ میلیون بشکه روزانه) به فرض رفع تحریمها، تنها دو نیاز راهبردی کشور یعنی صادارت حدود ۲.۵ میلیون بشکه در روز و تأمین خوراک بخش پالایشی کشور (حدود ۱.۸ تا ۲ میلیون بشکه در روز) را تأمین کرده و عملا ظرفیت مازادی برای تأمین خوراک بخشهای جدید پتروپالایشی درحالحاضر وجود ندارد.
در طول سالهای اخیر نیز به دلیل وضع تحریمها، بخش درخورتوجهی از ظرفیت صادراتی تولید نفت کشور هم به دلایل فنی و مهندسی در شرایط توقف قرار داشته که با رفع احتمالی تحریمها و با گذشت زمان این ظرفیت بهتدریج در بخش صادراتی فعال خواهد شد. نیاز خوراک نفت خام پتروپالایشگاهها فعلا براساس قانون مربوطه، دو میلیون بشکه در روز است. بر این مبنا ظرفیت کنونی تولید باید به حداقل شش میلیون بشکه در روز برسد. سه راه برای تأمین خوراک نفت خام و میعانات گازی واحدهای پتروپالایشی جدید وجود دارد.
راه نخست انتقال ظرفیت صادراتی کنونی کشور به بخش پتروپالایشی است که به لحاظ اقتصادی، امنیتی، سیاسی و بینالمللی نهتنها نباید روی این راهکار فکر کرد بلکه باید ظرفیت صادراتی نفت خام و میعانات گازی را با لحاظ اهمیت اقتصادی و سیاسی و امنیتی به صورت راهبردی افزایش داد که توضیح آنها در این مقال نمیگنجد. راهکار دوم، واردات نفت خام از دیگر کشورها بهویژه کشورهای نفتی همسایه یعنی عراق، روسیه و قزاقستان است که میتواند بهعنوان آخرین راهکار و با توجه به توجیه اقتصادی مناسب آن مورد توجه باشد. به این معنی که ایران همزمان هم صادرکننده نفت باشد و هم واردکننده. این ممکن است کمی عجیب به نظر برسد…
اما با درنظرگرفتن همه جوانب اقتصادی و توسعهای و در صورت نبود امکان دیگری برای تأمین خوراک مجتمعهای جدید پتروپالایشی میتواند مورد توجه باشد؛ زیرا آمریکا در مقاطعی چنین شرایطی را تجربه کرده است. نوع و کیفیت نفت صادراتی و مصرفی داخلی در این مسئله میتواند مورد توجه باشد؛ اما راهکار سوم که از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار است، افزایش ظرفیت تولید نفت در داخل است که با توجه به جایگاه چهارم ایران در میان دارندگان بزرگ نفت خام و وجود ظرفیتهای بالای افزایش تولید میتواند در دستور کار قرار گیرد.
این افزایش تولید در دو شکل فعالکردن میادین جدید نفت بهویژه میادین مشترک نفتی در خشکی و دریا و مهمتر از آن افزایش ضریب برداشت نفت از میدانهای فعال کنونی و درحال توسعه است. در اهمیت ضریب برداشت نفت توجه به این نکته کافی است که هر یک درصد تولید بیشتر از منابع نفتی، درآمد کشور را با شاخص هر بشکه نفت ۵۰دلاری، در حدود ۷۰۰ میلیارد دلار افزایش میدهد که رقم بسیاری بالایی محسوب میشود؛ اما افزایش تولید نیازمند سرمایهگذاری در بخش بالادستی و تولید نفت و پاییندستی است.
این همان شرط دوم و لازم برای ساخت پتروپالایشگاههای مدنظر است. سرمایهگذاری در بخش پاییندستی یعنی ساخت پتروپالایشگاهها یا توسعه و نوسازی پالایشگاههای فعلی بر مبنای فرمول تعیینشده در قانون، استفاده از سرمایههای مردمی و غیردولتی است که میتواند در قالب اوراق مشارکت و همچنین سهامداری شرکتها و بنگاههای خصوصی و با پشتوانه صندوق توسعه ملی تأمین شود که البته این سازوکار هم با سختیها و چالشهای خود مواجه است؛ اما سرمایهگذاری در بخش بالادستی و تولید نفت به دلیل ریسک و حجم بالای منابع با چالشهای بزرگی مواجه است؛ به گونهای که در خوشبینانهترین شرایط، حداقل نیازمند ۲۰ میلیارد دلار در یک بازه زمانی دوساله است. مهمترین منبع تأمین این سرمایه، شرکتهای خارجی هستند.
این شرکتها بر اثر تحریمهای یک دهه گذشته، فعلا جایی در ایران ندارند؛ اما صنعت نفت ایران به طور عام و افزایش ظرفیت تولید نفت به طور خاص، نیازمند سرمایهگذاری خارجی است که در کوتاهمدت با توجه به سختی روند جلب و جذب اطمینان شرکتهای نفتی غربی، شرکتهای نفتی آسیایی بهویژه شرکتهای چینی میتوانند مورد توجه قرار گیرند؛ بنابراین قبل از هر اقدامی مدیریت جدید وزارت نفت باید در فکر تدارک و جذب شرکتهای بزرگ خارجی برای سرمایهگذاری در صنعت نفت باشد. بهطور طبیعی رفع تحریمهای اقتصادی اولین گام برای این مهم است که باید در چارچوب سیاستهای کلان دولت سیزدهم اجرائی شود./ایرنا